Khi nhiệt độ ngoài trời tăng cao, đặc biệt trong các đợt nắng nóng kéo dài, nguy cơ gặp phải các rối loạn sức khỏe liên quan đến nhiệt trở nên nghiêm trọng hơn bao giờ hết. Những người thường xuyên làm việc ngoài trời như nông dân, công nhân xây dựng, người giao hàng… hoặc những ai có người thân thuộc nhóm đối tượng này, cần đặc biệt cảnh giác. Dưới đây là những tình trạng thường gặp, cách nhận biết và phương pháp sơ cứu hiệu quả khi tiếp xúc với thời tiết nắng nóng cực đoan.

1. 열사병 – Sốc nhiệt: Tình huống cấp cứu nguy hiểm

열사병 là trạng thái nghiêm trọng nhất trong các rối loạn do nhiệt, xảy ra khi cơ thể tiếp xúc với nắng nóng kéo dài khiến trung tâm điều hòa thân nhiệt bị tê liệt. Khi đó, nhiệt độ trung tâm vượt ngưỡng 40°C, làm tăng nguy cơ tổn thương não và các cơ quan quan trọng.

Tình trạng này thường gặp ở người cao tuổi, người có bệnh lý mạn tính, đặc biệt là nhóm có bệnh tim mạch, sa sút trí tuệ, COPD, nghiện rượu, hoặc sử dụng thuốc lợi tiểu, thuốc hướng thần. Người sống trong môi trường nóng bức, ẩm thấp cũng dễ rơi vào tình trạng này.

Ba dấu hiệu đặc trưng gồm: sốt cao, không ra mồ hôi và rối loạn ý thức. Trong một số trường hợp có thể xuất hiện thêm lú lẫn, co giật hoặc hôn mê do tổn thương hệ thần kinh trung ương.

Khi nghi ngờ một người bị 열사병, cần nhanh chóng đưa họ vào khu vực râm mát, cởi bớt quần áo, làm mát cơ thể bằng nước lạnh hoặc khăn đá. Nếu có thể, ngâm toàn thân trong nước mát là cách hiệu quả nhất để hạ thân nhiệt. Sau khi sơ cứu, phải chuyển người bệnh đến cơ sở y tế ngay lập tức vì đây là tình trạng cấp cứu.

2. 열탈진·일사병 – Kiệt sức vì nhiệt và say nắng

열탈진 hay 일사병 xảy ra khi cơ thể mất nước và muối qua mồ hôi, đặc biệt trong môi trường nóng ẩm mà không được bù đủ nước. Tình trạng này thường không gây tổn thương thần kinh trung ương như 열사병, nhưng cũng cần được xử trí đúng cách để tránh biến chứng nặng.

Nhiệt độ cơ thể lúc này dao động từ 38.3°C đến dưới 40°C. Triệu chứng thường gặp gồm: mệt mỏi, chóng mặt, đau đầu, buồn nôn, nôn, chuột rút – thường đi kèm với đổ mồ hôi nhiều.

Biện pháp xử lý hiệu quả là cho người bệnh nghỉ ngơi ở nơi mát mẻ, cởi bỏ bớt quần áo, bổ sung nước uống (ưu tiên nước điện giải). Trường hợp nặng hơn có thể cần truyền dịch qua đường tĩnh mạch để phục hồi nhanh chóng.

3. 열실신 – Ngất do nóng

열실신 là hiện tượng ngất xỉu do lượng máu trở về tim giảm vì mạch máu ngoại vi giãn nở khi gặp nhiệt độ cao. Đây là phản ứng sinh lý của cơ thể, thường không gây nguy hiểm nếu xử trí kịp thời.

Người bệnh thường có biểu hiện da lạnh ẩm, mạch yếu, cảm thấy hoa mắt, chóng mặt trước khi ngất. Nhiệt độ cơ thể thường ở mức bình thường hoặc chỉ tăng nhẹ.

Đây là tình trạng thường gặp ở người lớn tuổi, người có huyết áp thấp hoặc tuần hoàn máu kém. Có thể xảy ra khi đứng yên lâu dưới trời nắng hoặc thay đổi tư thế quá nhanh.

Cách xử lý: cho người bệnh nằm nghỉ ngay lập tức, nâng cao chân để máu hồi lưu về tim, bù nước nếu cần. Quan sát trong vài phút, nếu người bệnh hồi tỉnh thì tiếp tục cho nghỉ ngơi, nếu không thì cần đưa đến cơ sở y tế.

4. 열경련 – Chuột rút do nóng

열경련 thường xảy ra khi cơ thể vận động mạnh trong điều kiện nóng và chỉ bổ sung nước lọc mà không kèm điện giải. Mồ hôi ra nhiều làm mất natri, gây rối loạn điện giải dẫn đến chuột rút.

Các cơn co thắt cơ thường xuất hiện ở bắp chân, đùi, vai hoặc bụng, có thể xảy ra cả khi đang nghỉ ngơi hoặc sau khi tắm.

Xử trí bằng cách giãn cơ nhẹ nhàng, cho người bệnh uống dung dịch điện giải (không chỉ nước lọc) hoặc truyền dịch muối sinh lý nếu cần. Nên tránh tiếp tục vận động ngay sau đó để cơ thể có thời gian hồi phục.

5. 열부종 – Phù do nóng

열부종 là tình trạng sưng nhẹ ở tay, chân do giãn mạch ngoại vi làm tăng lượng dịch gian bào. Đây là phản ứng sinh lý thường thấy ở người tiếp xúc lâu với thời tiết nóng, đặc biệt là người ít vận động hoặc đứng lâu một chỗ.

Thông thường, tình trạng này sẽ tự cải thiện trong vòng vài ngày đến vài tuần mà không cần can thiệp y tế. Tuy nhiên, để giảm phù nhanh hơn, có thể kê cao tay chân khi nghỉ ngơi, kết hợp vận động nhẹ nhàng. Trường hợp cần thiết, có thể dùng vớ áp lực. Tuyệt đối không tự ý dùng thuốc lợi tiểu vì có thể làm giảm thể tích máu, gây hạ huyết áp hoặc mất cân bằng điện giải.

Chủ động phòng ngừa – Giải pháp bảo vệ sức khỏe dưới nắng hè

Việc nhận biết sớm và sơ cứu đúng cách các tình trạng liên quan đến nhiệt là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe trong mùa hè. Đặc biệt với những ai đang làm việc ngoài trời, cần ghi nhớ những nguyên tắc cơ bản sau:

• Uống nước đều đặn, không chờ đến khi khát

• Ưu tiên nước điện giải thay vì chỉ dùng nước lọc

• Tránh vận động mạnh dưới nắng gắt

• Mặc trang phục thoáng mát, đội mũ và sử dụng kem chống nắng

• Nghỉ ngơi tại nơi râm mát trong thời gian hợp lý

• Luôn quan sát cơ thể và người xung quanh để phát hiện sớm triệu chứng bất thường

Đừng để cái nóng mùa hè trở thành nguyên nhân gây nguy hiểm đến tính mạng. Kiến thức sơ cứu và phòng tránh là hành trang không thể thiếu để bảo vệ bản thân và những người thân yêu.