Gần đây, nhiều bộ phim truyền hình đã tái hiện những trang sử vàng son từ thời Tam Quốc đến triều đại Joseon của Hàn Quốc, thu hút sự quan tâm sâu sắc của khán giả. Đây không chỉ là cơ hội để người dân Hàn Quốc nhìn lại lịch sử dân tộc mà còn là dịp để thế giới hiểu thêm về nền văn hóa đặc sắc của xứ sở kim chi.

Nếu từng xem phim cổ trang Hàn Quốc, chắc hẳn bạn đã nghe câu: “Muôn tâu Hoàng Thượng, kính mong Người chăm lo cho Tông Miếu Xã Tắc” (전하, 종묘 사직을 돌보소서). Đây là lời thỉnh cầu thường thấy trong các buổi triều yết, nhấn mạnh tầm quan trọng của Jongmyo (Tông Miếu) – nơi thờ cúng các bậc Tiên Đế và Hoàng Hậu, cùng Sajik (Xã Tắc) – điện thờ Thần Thổ Địa và Thần Ngũ Cốc. Theo quan niệm xưa, Tông Miếu và Xã Tắc là nền tảng vững chắc của quốc gia, được đặt trang trọng hai bên hoàng cung. Trong những nghi lễ thờ cúng tại đây, Jongmyo Jeryeak (Âm nhạc tế lễ Tông Miếu) giữ vai trò quan trọng bậc nhất.

Jongmyo Jeryeak không chỉ là một thể loại âm nhạc cung đình mà còn là báu vật văn hóa của Hàn Quốc. Năm 1964, Jongmyo Jeryeak được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quan trọng số 1 của Hàn Quốc, và đến năm 2001, nghi thức tế lễ cùng âm nhạc này chính thức được UNESCO vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại. Trong quá khứ, đây là nghi lễ tôn nghiêm với sự tham gia trực tiếp của nhà vua. Ban đầu, nhạc Ahak từ Trung Quốc được sử dụng trong các buổi tế lễ. Tuy nhiên, vua Sejong nhận thấy điều này không phù hợp và đã tạo ra dòng nhạc tế lễ mang đậm bản sắc Hàn Quốc. Bản nhạc ấy, ngày nay, vẫn còn vang vọng trong các buổi tế lễ truyền thống.

Jongmyo Jeryeak gồm hai thể loại chính: Botaepyong (Bảo Thái Bình), tôn vinh công đức và học vấn của các bậc Tiên Đế, và Jeongdaeeob, ca ngợi những chiến công hiển hách. Cả hai thể loại gồm tổng cộng 22 nhạc phẩm, mỗi bên 11 bản. Botaepyong mở đầu tế lễ với giai điệu an hòa, trong khi Jeongdaeeob khép lại bằng những thanh âm trầm hùng, tạo cảm giác uy nghiêm và mạnh mẽ.

Ngoài Jongmyo Jeryeak, còn có Munmyo Jeryeak (Âm nhạc tế lễ Văn Miếu) – dòng nhạc được cử hành trong các buổi tế lễ tại Văn Miếu, nơi thờ Khổng Tử và các bậc hiền triết Nho giáo. Munmyo Jeryeak có nguồn gốc từ Trung Quốc nhưng đã được Hàn Quốc kế thừa và phát triển thành một nghi thức riêng. Ngày nay, dù Trung Quốc đang nỗ lực phục dựng văn hóa tế lễ, nhưng phần lớn nghi thức nguyên bản đã thất truyền, trong khi Hàn Quốc vẫn lưu giữ và bảo tồn trọn vẹn tinh hoa này.

Bên cạnh các nghi lễ cung đình, người dân Hàn Quốc xưa kia còn tiếp cận với các nghi thức Phật giáo, tiêu biểu là Yongsanjae (Linh Sơn Trai). Theo tín ngưỡng, sau 49 ngày mất đi, linh hồn người chết sẽ được Diêm Vương phán xét, vì vậy nghi lễ Yongsanjae được tổ chức để cầu siêu cho vong linh. Nghi thức này ra đời từ thời Silla, với sự kết hợp giữa âm nhạc Beompae và vũ đạo Seungnyo, và đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể vào năm 2009.

Lời của nhạc phẩm Beompae sử dụng tiếng Phạn hoặc chữ Hán, khiến người nghe khó nắm bắt nội dung. Tuy nhiên, ở cuối nghi lễ, bài hát Hwacheong vang lên bằng tiếng Hàn, mang thông điệp cầu nguyện cho chúng sinh khắp nhân gian.

Ngày nay, nhiều người chỉ tuân thủ nghi lễ theo hình thức mà chưa hiểu thấu ý nghĩa sâu xa của nó. Âm nhạc tế lễ không chỉ là một di sản mà còn là sự kết nối linh thiêng giữa con người với tổ tiên, giữa quá khứ và hiện tại. Gìn giữ những thanh âm cổ xưa chính là cách để tôn vinh truyền thống, thể hiện lòng tôn kính đối với nguồn cội và gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc.

Xem thêm: